Ambulancezorg

Ambulancezorg is van alle tijden en heeft zich ontwikkeld van een eenvoudige houten kar tot een moderne state-of-the-art-voorziening. Het doel is, en was in het verleden ook altijd, zieken en gewonden de best mogelijke zorg te geven.

De geschiedenis van de ambulancezorg kan daarnaast ook vanuit vier andere tijdlijnen worden beschreven, zoals de ontwikkeling van de wetgeving rond ambulancezorg in Nederland. Alle tijdlijnen krijgen inhoud op deze pagina. Ze kunnen onderaan de pagina ook in pdf gedownload worden.

  • Ambulancezorg in historisch perspectief V eldh o spi t aal Spaans leger 15e eeuw P e s tschuit Am s t e r dam 17e eeuw R adarb r an c a r d, rijtuigen en rijwielb r an c a r ds 19e eeuw Ambulan c e is v oertuig 1900 Zie k enau t omobielen 1907 Gemee n t elij k e Gene e skundige en / o f G e z ondheidsdien s t en (GGD) ja r en ‘20 S t eeds meer nieu w e ambulan c edien s t en na W OII Ambulan c e z o r g in hi s t orisch pe r spe c ti e f
  • Wetgevingsgeschiedenis van 1962 tot 2021 T r ein r amp Harmelen 1962 W e t ambulan c e v er v oer 1971 I n w erkingt r eding W e t ambulan c e v er v oer 1971 M e t z o r g v erbonde n 1997 W e t Ambulan c e z o r g naar T w eede K amer 2004 T w eede K amer nee m t W AZ aan 2006 E e r s t e K amer nee m t W AZ aan 2008 E én c ao v oor de ambulan c e se c t or 2011 V an W AZ naar T w az 2011 R A V - v orming a f ge r ond 2011 T w eede en E e r s t e K amer nemen Tijdelij k e w e t ambulan c e z o r g ( T w az) aan 2012 I n w erkingt r eding Tijdelij k e w e t ambulan c e z o r g 2013 V erlenging V erlenging Tijdelij k e w e t ambulan c e z o r g 2017 I n w erkingt r eding nieu w e w e t ambulan c e z o r g 2021 W e t g e vingsg e schiedenis v an 1962 t o t 2021
  • De branche ambulancezorg krijgt vorm Opric h ting NAP 1992 Opric h ting L F AZ 1998 Opric h ting B V A 2000 Opric h ting V e r eniging Ambulan c e z o r g Nederland 2001 V & VN Ambulan c e z o r g 2007 Opric h ting N V MMA 2008 De b r anche ambulan c e z o r g krijgt v orm
  • Professionalisering ambulancesector Mobil o f oons ja r en ‘60 Ambulan c eopleiding ja r en ‘80 P r o t o c ol 1992 P r o f e s sionalisering ambulan c e se c t or ja r en ‘90 2007 B e schrijving p r o c e s ambulan c e z o r g Wk k gz t r eedt in w erking 2016 P r o f e s sionalisering ambulan c e se c t or
  • Meldkamer-ontwikkelingen W e t ambulan c e v er v oer 1971 06-11 v an s t art 1986 112 1997 B ZK: één meld k ame r o r ganis a tie in Nederland 2010 De W e t V eiligheids r egi o s t r eedt in w erking 2010 L o c a tie k eu z e t oe k om s tige meld k ame r s 2013 T r ansiti e ak k oo r d Meld k amer v an de t oe k om s t 2013 K -L M O ga a t v an s t art 2014 R egieg r oep L M O b e sluit t o t he r orië nta tie 2016 He r orië nta tie L M O 2016 2020 L M O w o r dt ope r a tioneel Meld k ame r - o n twik k elingen
  •   Ambulancezorg in historisch perspectief
    • 15e eeuw
      Veldhospitaal Spaans leger

      Het Spaanse leger introduceert in de 15e eeuw het veldhospitaal. Oorspronkelijk heeft de term ‘ambulance’ betrekking op een dergelijk (met paard en wagen) verplaatsbaar veldhospitaal. De voertuigen voor het gewondentransport hebben een andere naam.

    • 17e eeuw
      Pestschuit Amsterdam

       Ambulancevervoer bestaat al heel lang, met gebruik van primitieve middelen. Gasthuizen gebruiken draagmanden en houten brancards, en er worden schepen ingezet zoals de pestschuit in Amsterdam.

    • 19e eeuw
      Radarbrancard, rijtuigen en rijwielbrancards

      In de 19e eeuw wordt voor het eerst een radarbrancard gebruikt, een brancard die met een veersysteem tussen twee grote wielen hangt. Ook worden voor het eerst rijtuigen en rijwielbrancards voor ziekenvervoer ingezet.

    • 20e eeuw
      Ambulance is voertuig

      In het begin van de 20e eeuw komt de motorisering op gang en worden auto’s (automobielen) ingezet voor het vervoer van gewonden. Deze auto’s krijgen al snel de naam ‘ambulance’. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakt dit begrip wereldwijd verspreid.

    • 1907
      Ziekenautomobielen

      In 1907 komen in Nederland de eerste twee ziekenautomobielen op de weg en er volgen snel meer. De auto’s zijn eigendom van garages en taxibedrijven, die meestal een telefoon hebben. De huisarts verleent in die tijd ook zorg op straat en zet de ziekenauto in.

    • Jaren 20
      Gemeentelijke Geneeskundige en/of Gezondheidsdiensten (GGD)

      Vanaf de jaren ’20 van de 20e eeuw worden de GGD’s actief in het ziekenvervoer. Zij bemannen de ziekenauto met een verpleger en sturen soms gemeentelijke artsen om eerste hulp te verlenen op straat. De ambulance heeft een eenvoudige uitrusting: een EHBO-trommel, een brancard, spalken en soms een zuurstofapparaat.

    • Na WOII
      Steeds meer nieuwe ambulancediensten

      Na de Tweede Wereldoorlog doen zich steeds meer verkeersongevallen voor. Vooral op plekken waar slachtoffers lang op hulp moeten wachten, komen nieuwe ambulancediensten. Iedere gemeente heeft een eigen spoednummer. Het contact tussen meldkamer en ambulance verloopt niet eenvoudig.
       

  •   Wetgevingsgeschiedenis van 1962 tot 2021
    • 1962
      Treinramp Harmelen

      Bij de treinramp in Harmelen blijkt dat het ambulancevervoer niet goed georganiseerd is. De alarmering verloopt rommelig en de brancards passen niet in alle ambulances.

    • 1971
      Wet ambulancevervoer

      In 1971 wordt de Wet Ambulancevervoer (WAV) vastgesteld. Dit leidt tot:

      • de oprichting van 40 CPA’s (Centrale Post Ambulancevervoer) die de zorg moeten coördineren
      • de CPA is verbonden aan de GGD of de meldkamer brandweer
      • provincies worden verantwoordelijk voor het aantal ambulances (beschikbaarheid) en de plaats waar ze moeten staan (spreiding), zodat er binnen 15 minuten hulp kan zijn
      • er worden eisen gesteld aan personeel en materieel, er komen gespecialiseerde verpleegkundigen op de auto
    • 1971
      Inwerkingtreding Wet ambulancevervoer

      Vanaf 1971 treedt de Wet ambulancevervoer (WAV) gefaseerd in werking:

      • 23 april 1971: Besluit door koningin Juliana ondertekend
      • 16 juni 1971: publicatie in het Staatsblad (369)
      • 1973 ‘inwerkingtreding’ WAV
      • 6 juli 1976: Eisenbesluit (gewijzigd in 1994)
      • 1978: Inventarisbesluit (gewijzigd in 1994)
      • 1 juli 1979: CPA verplicht
    • 1997
      ‘Met zorg verbonden’

      De minister van VWS en de minister van BZK (Borst en Dijkstal) presenteren de nota ‘Met zorg verbonden’. Deze nota heeft betrekking op de spoedeisende medische hulpverlening bij ongevallen en rampen en in het bijzonder de ambulancezorg en de traumazorg. ‘Met zorg verbonden’ introduceert onder andere de organisatie RAV (Regionale Ambulancevoorziening) als gewenste toekomstige organisatiestructuur.

    • 2004
      Wet ambulancezorg naar Tweede Kamer

      De minister van VWS, Hans Hoogervorst, stuurt het wetsvoorstel Wet ambulancezorg (WAZ) naar de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel is een van de uitwerkingen van de nota ‘Met zorg verbonden’ uit 1997.

    • 2006
      Tweede Kamer neemt WAZ aan

      In maart 2006 behandelt de Tweede Kamer het wetsvoorstel Wet ambulancezorg en neemt de WAZ aan.

    • 2008
      Eerste Kamer neemt WAZ aan

      Eind 2008 behandelt de Eerste Kamer het wetsvoorstel Wet ambulancezorg. Op 2 december 2008 neemt de Eerste Kamer de WAZ aan. Verantwoordelijk minister van VWS in 2008 is Ab Klink.

    • 2011
      Eén cao voor de ambulancesector

      Op 1 januari 2011 treedt de cao ambulancezorg in werking. Op verzoek van minister Klink, tot het najaar van 2010 minister van VWS, heeft de ambulancesector gewerkt aan één gezamenlijke cao. Tot die tijd waren er vier verschillende cao’s van kracht in de sector. Deze ene sectorcao is een belangrijke stap in de kwaliteitsverbetering van het personeelsbeleid en de professionalisering van de ambulancesector.
       

    • 2011
      Van WAZ naar Twaz

      Begin 2011 spreekt minister Schippers van VWS het voornemen uit de Wet Ambulancezorg niet in werking te laten treden. Het feit dat aanbieders van ambulancezorg in het kader van de WAZ een vergunning voor onbepaalde tijd zouden krijgen, is onwenselijk. Daarnaast wordt de procedure voor vergunningverlening niet ‘EU-proof’ bevonden, wat tot onwenselijke financiële risico’s leidt.

      Op 8 augustus 2011 dient de minister van VWS een nieuw wetsvoorstel, de Tijdelijke wet ambulancezorg (Twaz), in bij de Tweede Kamer. Dit is een wet met een looptijd van vijf jaar met als belangrijkste wijziging ten opzichte van de WAZ dat aanbieders van ambulancezorg niet een vergunning krijgen, maar een aanwijzing van de minister van VWS voor een periode van vijf jaar. Deze vijf jaar zullen worden besteed aan het voorbereiden van een structurele oplossing, die recht doet aan de uitgangspunten die met het parlement zijn besproken én die past binnen de Europese wet- en regelgeving.

    • 2011
      RAV-vorming afgerond

      Al in de nota ‘Met zorg verbonden’ uit 1997 werd de Regionale Ambulancevoorziening (RAV) genoemd als gewenste toekomstige organisatievorm voor de ambulancezorg. In de RAV zijn meldkamer en rijdende dienst ondergebracht, zodat de RAV één integrale organisatie voor ambulancezorg vormt.

      Vooruitlopend op de nieuwe wetgeving zijn de ambulanceorganisaties aan het begin van de 21e eeuw gestart met de RAV-vorming. De formele einddatum van dit proces was 1 december 2011. In het wetsvoorstel Tijdelijke wet ambulancezorg was immers vastgelegd dat op 1 december 2011 in iedere RAV-regio één rechtspersoon diende te zijn, die in aanmerking zou kunnen komen voor een aanwijzing op grond van de Twaz. Op 1 december 2011 zijn er 25 rechtspersonen in 25 RAV-regio’s, waarmee de RAV-vorming op die datum formeel was afgerond.

    • 2012
      Tweede en Eerste Kamer nemen Tijdelijke wet ambulancezorg (Twaz) aan

      De Tijdelijke wet ambulancezorg (Twaz) is in maart 2012 plenair behandeld door de Tweede Kamer en op 27 maart 2012 door de Tweede Kamer aangenomen. Op 24 april 2012 heeft de Eerste Kamer de Twaz aangenomen. 

      Een en ander betekent dat de geldende Wet ambulancevervoer én de Wet ambulancezorg, die nooit in werking is getreden, komen te vervallen op het moment dat de Tijdelijke wet ambulancezorg in werking treedt.

    • 2013
      Inwerkingtreding Tijdelijke wet ambulancezorg

      Op 1 januari 2013 treedt de Tijdelijke wet ambulancezorg in werking. De beoogde looptijd van de Twaz is tot 1 januari 2018. Vanaf 1 januari 2018 dient er nieuwe structurele wetgeving voor de ambulancesector te zijn.

      Met de inwerkingtreding van de Twaz:

      • zijn RAV’s als enige rechtspersoon verantwoordelijk voor de ambulancezorg in hun verzorgingsgebied, de RAV-regio
      • is de RAV verantwoordelijk voor de instandhouding van een meldkamer en het verlenen van ambulancezorg
      • is de RAV een zorginstelling conform de WTZi (Wet Toelating Zorginstellingen) en daarmee aanspreekbaar op:
        - beschikbaarheid en bereikbaarheid
        - professionele, kwalitatief hoogwaardige en veilige zorg
        - patiëntenparticipatie en goed bestuur
    • 2017
      Verlenging Tijdelijke wet ambulancezorg

      In februari 2016 deelt de minister van VWS aan de Tweede Kamer mee voornemens te zijn de Tijdelijke wet ambulancezorg (Twaz) met een periode van twee jaar te verlengen. Er zijn nog te veel onzekerheden over de inrichting van de keten van acute zorg en de rol die zorgverzekeraars daarbij kunnen vervullen én over de ontwikkeling van de multidisciplinaire samenwerking en taakuitvoering op de meldkamers. Naar verwachting bestaat op deze thema’s vanaf 2017 voldoende duidelijkheid om de ambulancezorg vanaf 2020 definitief in te kunnen richten.

      In 2017 behandelen de Tweede en de Eerste Kamer het Wetsvoorstel tot verlenging en wijziging van de Twaz. In mei neemt de Tweede Kamer het wetsvoorstel aan en in oktober de Eerste Kamer. Dit betekent dat de Twaz is verlengd met maximaal drie jaar.

    • 2021
      Inwerkingtreding nieuwe wet ambulancezorg

      De beoogde inwerkingtreding van een nieuwe wet met betrekking tot ambulancezorg vindt plaats op 1 januari 2021.

  •   De branche ambulancezorg krijgt vorm
    • 1992
      Oprichting NAP

      In 1992 richten de gezamenlijke organisaties in de ambulancehulpverlening het Nederlands Ambulance Platform (NAP) op. Zowel overheids- als particuliere ambulanceorganisaties participeren in het platform, dat ten doel heeft om met een gezamenlijke beleidsvisie op ambulancehulpverlening naar buiten te treden.
       
      In het platform werken samen:

      • de Vereniging van Directeuren Basisgezondheidsdiensten (VDB)
      • de Vereniging Ambulancevervoer Nederland van het Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV)
      • de Nederlandse Ambulancevereniging (NAV)

      De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNO) neemt als waarnemer deel aan het NAP.

    • 1998
      Oprichting LFAZ

      Op 1 januari 1998 vindt de oprichting van de Landelijke Federatie Ambulance Zorg (LFAZ) plaats. De LFAZ is opgericht door KNV Ambulancehulpverlening en de Landelijke Vereniging voor GGD'en. Vanaf 1 januari behartigt de LFAZ de belangen van de werkgevers van particuliere en overheidsambulancediensten en Centrale Posten Ambulancevervoer (CPA), waar de aanvragen voor ambulancezorg binnenkomen. 

    • 2000
      Oprichting BVA

      In 2000 is de BeroepsVereniging Ambulancezorg (BVA) statutair opgericht. De BVA is ontstaan uit een fusie van de VCHV (Vereniging van Chef/Hoofdverpleegkundigen, 1959) en de NAV (Nederlandse Ambulancevereniging, 1982). Binnen de BVA zijn alle beroepsgroepen in de ambulancesector samengebracht.

    • 2001
      Oprichting vereniging Ambulancezorg Nederland

      In 2001 is de vereniging Ambulancezorg Nederland (AZN) opgericht.

    • 2007
      V&VN Ambulancezorg

      V&VN Ambulancezorg bestaat sinds 1 januari 2007. Op 20 december 2006 zijn de BVA en Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) gefuseerd.

    • 2008
      Oprichting NVMMA

      In 2008 wordt de Nederlandse Vereniging van Medisch Managers Ambulancezorg (NVMMA) opgericht. De NVMMA heeft tot doel de prehospitale geneeskunde te bevorderen.

  •   Professionalisering ambulancezorg
    • Jaren 60
      Mobilofoons

      Ambulances worden halverwege de jaren 60 uitgerust met een mobilofoon.

    • Jaren 80
      Ambulanceopleiding

      Eind jaren '80 wordt een landelijke opleiding voor ambulanceverpleegkundigen en -chauffeurs gerealiseerd.

    • 1992
      Protocol

      In 1992 gaan ambulanceverpleegkundigen en -chauffeurs werken volgens een landelijk protocol, waarmee eenduidigheid in de zorg ontstaat. Patiënten met dezelfde klacht worden in heel Nederland op dezelfde manier geholpen.

    • Jaren 90
      Professionalisering ambulancesector

      Naast de invoering van het protocol, vindt in de jaren 90 een forse uitbreiding van de apparatuur in de ambulance plaats, met onder meer hart- en beademingsapparatuur.

      Er worden landelijke afspraken gemaakt over de kleding van het ambulancepersoneel met het oog op de herkenbaarheid.

      De sector streeft naar grotere organisaties, bestaande uit één of meer ambulancediensten en een meldkamer ambulancezorg (voorheen CPA). In 1976 waren er 236 organisaties en in 1995 nog maar 129.
       

    • 2007
      Beschrijving proces ambulancezorg

      Twee basisdocumenten voor de ambulancesector zijn de Nota Verantwoorde Ambulancezorg en het Uniform Begrippenkader Ambulancezorg (UBK). Deze beide documenten worden in 2007 herzien en door het Algemeen Bestuur van AZN vastgesteld. In de documenten wordt, voor de eerste keer, een eenduidige beschrijving van het proces ambulancezorg opgenomen.
       

    • 2016
      Wkkgz treedt in werking

      De Wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg (Wkkgz) regelt twee belangrijke zaken: kwaliteit en klachtrecht. De Wkkgz vervangt voor een deel bestaande wetgeving, maar bevat ook nieuwe bepalingen en verplichtingen. De Wkkgz treedt in werking op 1 januari 2016 en kent voor het onderdeel kwaliteit een overgangstermijn van zes maanden en voor het onderdeel klachten en geschillen een overgangstermijn van één jaar.

  •   Meldkamer-ontwikkelingen
    • 1971
      Wet ambulancevervoer

      In 1971 wordt de Wet Ambulancevervoer (WAV) vastgesteld. Dit leidt tot:

      • de oprichting van 40 CPA’s (Centrale Post Ambulancevervoer) die de zorg moeten coördineren
      • de CPA is verbonden aan de GGD of de meldkamer brandweer
    • 1986
      06-11 van start

       Er is behoefte aan een landelijke regeling voor alarmering. In 1986 gaat 06-11 van start.

    • 1997
      112

      Sinds 1997 bestaat het Europese alarmnummer 112.

    • 2010
      BZK: één meldkamerorganisatie in Nederland

      Minister Ter Horst van BZK kondigt in een brief aan het Veiligheidsberaad aan dat zij het bestaande meldkamerlandschap wil veranderen. Zij streeft naar de vorming van één landelijke meldkamerorganisatie met maximaal drie locaties. De situatie van dat moment -met meer dan twintig meldkamers met eigen faciliteiten en zonder voldoende uitwisselbaarheid en standaardisatie- wordt niet langer houdbaar geacht.
       

    • 2010
      De Wet veiligheidsregio’s treedt in werking

      Op 1 oktober 2010 treedt de Wet veiligheidsregio’s (WVR) in werking. De RAV-regio’s zijn conform de Wet ambulancezorg afgestemd op de Veiligheidsregio’s. In artikel 35 van de WVR staat dat de Veiligheidsregio verantwoordelijk is voor het instellen van de regionale meldkamer. De directeur RAV is verantwoordelijk voor de instandhouding van de Meldkamer Ambulancezorg (MKA).

    • 2013
      Locatiekeuze toekomstige meldkamers

      Vóór de ondertekening van het Transitieakkoord meldkamer van de toekomst op 16 oktober 2013 maakt Ivo Opstelten, minister van Veiligheid en Justitie (VenJ), bekend waar de toekomstige tien meldkamers gevestigd zullen worden.

    • 2013
      Transitieakkoord Meldkamer van de toekomst

      In 2010 werd de vorming van een landelijke meldkamerorganisatie aangekondigd. Op 16 oktober 2013 ondertekenen de betrokken partijen het Transitieakkoord meldkamer van de toekomst: de ministers van VenJ, VWS en Defensie (namens de KMar), het Veiligheidsberaad en alle voorzitters van de Veiligheidsregio’s, Ambulancezorg Nederland en alle voorzitters van de besturen van de RAV’s en de Nationale Politie.

    • 2014
      K-LMO gaat van start

      Op 1 januari gaat de kwartiermakersorganisatie Landelijke Meldkamerorganisatie (KLMO) van start. De KLMO bereidt de komst van de nieuwe landelijke meldkamerorganisatie voor.

    • 2016
      Bestuurlijke regiegroep LMO besluit tot heroriëntatie

      De Landelijke Meldkamerorganisatie kent een zogenaamd multi-governance bestuur, waarin alle partijen die het transitieakkoord hebben ondertekend vertegenwoordigd zijn. Het ‘hoogste’ bestuurlijke orgaan is de bestuurlijke regiegroep LMO. De regiegroep maakt zich zorgen over de voortgang van de vorming van de LMO en besluit in januari 2016 tot een heroriëntatie van het traject.

    • 2016
      Heroriëntatie LMO

      De heroriëntatie van de LMO is vastgelegd in de zogenaamde beslisnotitie heroriëntatie LMO. De bestuurlijke regiegroep LMO heeft in het najaar van 2016 de beslisnotitie heroriëntatie LMO in behandeling genomen.

    • v.a. 2020
      LMO wordt operationeel

       Vanaf 2020:

      • zijn de tien lokale meldkamers samengevoegd
      • is de politie gereed om de regionale meldkamers in beheer te kunnen nemen